Не смее да и се дозволи на ЕУ да стане колективен судија за историски толкувања – за она што е исправно, погрешно, точно и лажно во последните стотици години од балканската историја! „Тоа би било големо отстапување од принципите што го водеа досегашниот процес на проширување и кои се дел од нашиот подобрен пристап – транспарентност и предвидливост“, рекоа во изјавата министрите за надворешни работи на Чешка и Словачка, Томаш Петричек и Иван Корцок. „ЕУ не треба да стане судија за историски прашања“.
Особено, велат високи чешки и словачки дипломати, на ваквите барања не треба да им се дозволи да станат официјален дел од критериумите за пристап, бидејќи тоа ќе ја претвори ЕУ во арбитар на националните истории.
„Затоа, ние не поддржуваме никаква насока што би санкционирала толкување на историски прашања. Барањето да се наметне обврска на Северна Македонија да го поправи наводното погрешно толкување на историјата не е прифатливо. „Дополнителните услови ќе го отворат патот за понатамошни билатерални побарувања во иднина, потенцијално комплицирајќи го целиот процес во годините, па дури и децениите што доаѓаат“, рекоа Петричек и Корчок.
Тие сметаат дека е потребен директен и предвидлив процес на проширување заснован на мерливи критериуми, јасни заложби и политичка волја.
„Условите се многу, а процесот на членство е веќе сложен и бара многу напор, затоа мора да избегнеме воведување елементи што вклучуваат висок степен на толкување и емоции. ЕУ не е тука за да утврди кој е во право или не во врска со прашања поврзани со историјата, јазикот или идентитетот. ЕУ се заснова на единство во различноста, а не на пресуди и категоризација. Отворените историски билатерални прашања треба да се решат билатерално. Не е лесен или краток процес, но може да се направи. Ова го знаеме од сопственото искуство. Уверени сме дека пречките ќе бидат надминати, како и секогаш, и ќе можеме да преминеме на следните чекори,
Во тек е целосната колона на министрите за надворешни работи на Чешка и Словачк Томас Петричек и Иван Корчок за ЕУобсервер.
Минатиот декември, Словачка и Чешка не беа во можност да го поддржат нацрт заклучокот на Советот за проширување и, на наше изненадување, бевме етикетирани како проблематични во обид да го комплицираме целиот процес.
Наместо тоа, ние бевме принудени да дејствуваме за да спречиме повлекување на проширувањето кон историските прашања и ЕУ во улога на арбитер.
Ова е причината зошто треба да ги разјасниме нашите мотиви.
На силна ЕУ и треба силно и стабилно соседство.
Ова отсекогаш била една од главните цели на политиката на проширување на ЕУ да им помогне на земјите со изгледи за членство во ЕУ да ги прифатат правата и вредностите на Унијата, како и да им понуди рамноправно партнерство.
Благодарение на ваквиот пристап, Чешка и Словачка сега се во ЕУ.
За нас, проширувањето не е само прагматичен елемент на амбициите на Унијата – да ја подобри својата позиција како глобален играч што не може да толерира малигни надворешни влијанија врз соседството.
Покрај тоа, чувствуваме морална обврска да им понудиме на другите европски земји можност да се приклучат на ЕУ, кои се подготвени да ги исполнат условите како што правевме во минатото.
Затоа го поддржавме унапредувањето и продлабочувањето на политиката на проширување уште од членството во ЕУ во 2004 година.
Нашиот фокус сега е на земјите од Западен Балкан, со цел да се осигури безбедноста и стабилноста на нашите најблиски соседи.
Треба да ги одржуваме јасни и отворени нивните европски перспективи. Спротивното би значело оставање на вратата отворена за надворешните сили кои се премногу желни да навлезат со цел да го расклопат и дестабилизираат европскиот проект.
Затоа, ние секогаш сме биле силни поддржувачи на процесот на пристапување во ЕУ – тоа ги прави не само нашите соседи, туку и сите нас посилни и побезбедни.
Одржувањето на процесот во живот бара и секогаш ќе бара моменти кога треба сериозно да ги разгледаме последиците од нашите одлуки и да бидеме искрени со самите себе.
Во овој контекст, пример за испраќање мешани и двосмислени сигнали на ЕУ до земјите аспиранти е нејзиниот пристап кон северна Македонија.
Оваа земја од Западен Балкан е во центарот на неизвесноста на ЕУ веќе 15 години.
Со текот на времето, таа ги исполни сите потребни услови, дури и најтешките поврзани со нејзиното име. Се сомневаме дека некоја од сегашните земји-членки на ЕУ би имала капацитет и волја да го стори истото. Сепак, ветената награда за отворање на пристапните преговори со ЕУ не дојде.
Во 2019 година, одлуката на Европскиот совет да го одобри отворањето на преговорите беше одложена не еднаш, туку двапати.
Потоа, минатата година, Северна Македонија се соочи со друга пречка и повторно беше замолено да ги исполни барањата во врска со нејзиниот национален идентитет.
Пресуда за историјата
Покрај тоа, минатата есен, беше упатено ново и прилично изненадувачко барање – ЕУ да стане колективен судија на историски толкувања – за она што е правилно, погрешно, точно и лажно во изминатите стотици години од историјата на Балканот!
Пред сè, на крајот на годината имаше барање оваа одлука да стане официјален дел од критериумите за прием. Ова ќе ја претвори ЕУ во арбитар на националните истории.
Во секоја фаза од преговорите за проширување, ЕУ ќе треба да ја разгледа компатибилноста на некои земји со историските толкувања на другите земји. Природната улога на ЕУ е да биде модератор и медијатор.
Сепак, ЕУ не треба колективно да стане судија на спорови и недоразбирања во последните стотици години. Ова би било големо отстапување од принципите што го водеа досега процесот на проширување, а кои се дел од нашиот подобрен пристап – транспарентност и предвидливост.
Затоа, ние не поддржуваме никаква насока што би санкционирала толкување на историски прашања. Барањето да се наметне обврска на Северна Македонија да го поправи наводното погрешно толкување на историјата не е прифатливо.
Дополнителни услови ќе го отворат патот за понатамошни билатерални побарувања во иднина, потенцијално комплицирајќи го целиот процес во следните години, па дури и во следните децении.
Не толку одамна, процесот на проширување беше одраз на политиките на ЕУ. Тоа беше одличен пример за амбициите и можностите на ЕУ, за нејзината успешна приказна.
Сега мора да признаеме дека неодамна политиката за проширување падна на списокот на приоритети на ЕУ. Ние не ги оспоруваме објективните причини за ова затоа што признаваме дека тие постојат.
Сепак, експанзијата стана нешто што треба да се остави за подобри времиња кога нашиот дом ќе биде целосно во ред. Можноста за членство во ЕУ се чини помалку остварлива и процесот е во застој дури и од најмалите причини.
Заедно со Европската комисија работевме напорно на нашиот нов и подобрен пристап да се спротивставиме на ова и да им дадеме нов поттик на нашите напори. Би била пропуштена можност ЕУ да ги преиспита или занемари своите принципи и да не ги исполнува своите ветувања.
Таквата двосмисленост би била во корист на националистичката и изолационистичката реторика во нашето соседство, што не би било од интерес на ЕУ и може да предизвика поопасни процеси, а не се исклучуваат ниту конфликти.
Потребен ни е процес на директно и предвидливо проширување, заснован на мерливи критериуми, јасни заложби и политичка волја. Условите се многубројни, процесот на членство е веќе сложен и бара и затоа треба да избегнуваме воведување елементи што вклучуваат висок степен на толкување и емоции.
ЕУ не е тука за да утврди кој е во право или не во врска со историјата, јазикот или идентитетот. ЕУ се заснова на единство во различноста, а не на пресуди и категоризација. Отворените историски билатерални прашања треба да се решат билатерално. Не е лесен или краток процес, но може да се направи. Ова го знаеме од сопственото искуство.
Уверени сме дека пречките ќе бидат надминати, како и секогаш, и ќе можеме да преминеме на следните чекори, на пр. да работи под раководство на Португалското претседателство за консензус за рамката за преговори за Северна Македонија и Албанија, цитиран во заедничката колона за „Еуобсервер“, цитиран од министрите за надворешни работи на Чешка и Словачка, Томас Петричек и Иван Корокок
